Nieuw beleid/knelpunten per programma

Algemene toelichting:
De Voorjaarsbrief is beleidsarm. Voor zover mogelijk zijn meerjarige effecten en nieuw beleid doorgeschoven naar de integrale afweging voor de Programmabegroting 2024-2027.
In de knelpunten zijn ook de effecten van enkele gemeenschappelijke regelingen opgenomen. De p&c-cyclus van gemeenschappelijke regelingen loopt vooruit op die van gemeenten. Artikel 34b van de wet gemeenschappelijke regelingen schrijft voor dat het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling vóór 30 april voorafgaand aan het begrotingsjaar de algemene financiële en beleidsmatige kaders aan de raden van de deelnemende gemeenten toezendt. De ontwerpbegroting dient uiterlijk 12 weken voordat zij aan het algemeen bestuur wordt aangeboden toegezonden te worden aan de raden van de deelnemende gemeenten voor zienswijze (doch uiterlijk 12 weken voor 15 september). Bijdragen aan een gemeenschappelijke regeling zijn verplichte uitgaven voor een gemeente die moeten worden verwerkt in de begroting van de gemeente zelf (artikel 193 Gemeentewet). In deze voorjaarsbrief zijn daarom de bijdragen voor 2024, voor zover bekend, verwerkt als knelpunt. De structurele effecten worden meegenomen in de integrale afweging van de Programmabegroting 2024-2027. Gezien de onzekerheid over de gemeentefinanciën vanaf 2026 wordt een voorbehoudt gemaakt op de meerjarige begroting van de gemeenschappelijke regelingen.

Programma 1

Versnelling aanleg LED-verlichting op sportparken   
Op 30 maart 2023 heeft de raad besloten over het voorstel "Versnelling aanleg van LED-verlichting op alle gemeentelijke buitensportparken" (zaaknummer 369375). Vooruitlopend op deze voorjaarsbrief is daarop een krediet van € 458.000 beschikbaar gesteld en zijn de daaruit voortvloeiende kapitaallasten toegekend. Wij stellen u voor om € 28.000 beschikbaar te stellen voor de kapitaallasten.

Verhoging huurdersonderhoud gemeentelijke sportaccommodaties
De gemeentelijke binnensportaccommodaties worden door vastgoed verhuurd door Sportservice Ede (SSE), die daarmee verantwoordelijk zijn voor uitvoering van huurdersonderhoud. Om de totale exploitatie van de binnensport sluitend te krijgen ontvangt SSE een subsidie, met daarin een bijdrage voor het huurdersonderhoud. In 2022 is een nieuw Meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) opgesteld. Op basis van het nieuwe MJOP is een bedrag van € 375.000 benodigd voor het huurdersonderhoud aan de gemeentelijke binnensportaccommodatie. Dit bedrag is € 90.000 hoger dan begroot. Wij stellen u voor om € 90.000 beschikbaar te stellen voor verhoging huurdersonderhoud gemeentelijke sportaccommodaties

Marnix College
Bij de programmabegroting 2023 - 2026 is voor de nieuwbouw van het Marnix College een krediet geoormerkt van in totaal € 41,5 miljoen voor het jaar 2025. De voorbereidingen voor de nieuwbouw van het Marnix College zijn in volle gang. Eerder heeft de raad hiervoor op 24 februari 2022 (zaaknummer 284961) een voorbereidingskrediet van € 300.000 beschikbaar gesteld. Voor de verdere voorbereiding is een extra voorbereidingskrediet benodigd. Het benodigde krediet wordt daarmee 2 jaar naar voren geschoven vanuit het geoormerkte totaalkrediet met als gevolg dat de kapitaallasten (2024 en 2025) 2 jaar eerder starten. Voor deze kapitaallasten van € 10.500 per jaar is dekking aanwezig binnen het product onderwijshuisvesting. Wij stellen u voor een voorbereidingskrediet beschikbaar te stellen van € 300.000 voor 2023 en de hieruit voortvloeiende extra kapitaallasten in 2024 en 2025 te dekken binnen het productgroep onderwijshuisvesting.

School Distelberg
Voor de aanpassing van het schoolgebouw aan de Distelberg 1 is in totaal € 1.467.700 begroot. Hiervan is reeds € 1.105.700 door de raad beschikbaar gesteld. Een bedrag van € 362.000 is in de programmabegroting 2021-2024 geoormerkt. In de kostenraming is destijds rekening gehouden met een onzekerheidsmarge van 15%. Als gevolg van de stijgende bouwkosten blijkt dit in werkelijkheid rond de 25% uit te komen. De totale kosten komen voor de aanpassing van het schoolgebouw aan de Distelberg 1 daarmee uit op € 1.580.000. Per saldo is daarmee een extra krediet benodigd van € 112.300 wat leidt tot € 4.000 per jaar aan hogere kapitaallasten. De afronding van het project is gepland in juni 2023. Wij stellen u voor het geoormerkte krediet van € 362.000 beschikbaar te stellen in 2023; een extra krediet beschikbaar te stellen van € 112.300 in 2023 en structureel € 4.000 beschikbaar te stellen vanaf 2024 voor de extra kapitaallasten.

Onderwijshuisvesting, noodlokalen Kazerneterreinen
Als gevolg van enerzijds de groei van het aantal leerlingen en anderzijds de uitloop van de nieuwbouw van de Koning Davidschool en de onzekerheid over de vergunningen op het kazerneterrein, zijn noodlokalen nodig voor onderwijshuisvesting. Het gaat in totaal om 4 noodlokalen met bijbehorende eerste inrichtingskosten voor de Koning Davidschool en de Louise de Coligny school. Wij stellen u voor incidenteel € 130.000 in 2023 beschikbaar te stellen voor de plaatsingskosten; een krediet van € 590.000 beschikbaar te stellen in 2023 voor de noodlokalen en eerste inrichtingskosten en structureel € 44.000 beschikbaar te stellen vanaf 2024 voor de kapitaallasten.

Onderwijshuisvesting, noodlokalen Bennekom
Het gebouw aan de Halderweg 43 in Bennekom wordt gebruikt voor nieuwkomersonderwijs voortgezet onderwijs. Momenteel wordt bekeken hoe de huisvesting voor de nieuwkomers voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs voor de korte en de langere termijn het beste kan worden ingevuld. Indien het nieuwkomers onderwijs in het gebouw Halderweg 43 gehuisvest blijft, is het gehele gebouw nodig en ontstaat een capaciteitsprobleem bij de school Prinsenakker. De schoolbesturen hebben aangegeven dat op korte termijn behoefte is aan een viertal noodlokalen voor het basisonderwijs aan de Halderweg 43. Gezien de noodlokalen worden ingezet voor onderwijs aan nieuwkomers kan dekking plaatsvinden via de reserve Opvang en begeleiding specifieke doelgroepen. Wij stellen u voor incidenteel € 130.000 in 2023 beschikbaar te stellen voor de plaatsingskosten; een krediet van € 510.000 beschikbaar te stellen in 2023 voor de noodlokalen en de hieruit voortvloeiende structurele kapitaallasten ad € 39.000 vanaf 2024 te dekken uit de reserve Opvang en begeleiding specifieke doelgroepen (hiertoe worden de meerjarige kapitaallasten in een keer onttrokken aan de reserve Opvang en begeleiding specifieke doelgroepen en gestort in de Egalisatiereserve Kapitaallasten OHW).

Eerste inrichtingskosten OBS De Kern, OBS Calluna en GBS De Triangel
Een drietal scholen (OBS De Kern, OBS Calluna en GBS De triangel) hebben voor 2023 1e inrichting aangevraagd. We zijn als gemeente wettelijk verplicht de aanvragen, indien akkoord bevonden, toe te kennen. 1e inrichting wordt geactiveerd en in 20 jaar afgeschreven. Wij stellen u voor een krediet beschikbaar te stellen van € 97.000 in 2023 en structureel € 5.800 beschikbaar te stellen vanaf 2024 voor de kapitaallasten.

Programma 2/3

VGGM ontwerpbegroting 2024
De gemeente Ede maakt deel uit van de gemeenschappelijke regeling VGGM. Onlangs heeft de VGGM de ontwerpbegroting 2024 voorgelegd aan de gemeenteraden (zaaknummer 391485). De bijdrage van Ede stijgt structureel met € 2,5 miljoen. Hiervan is € 1,8 miljoen terug te voeren op de effecten van loon-/prijscompensatie, € 490.000 wettelijke taken jeugdgezondheidszorg en algemene gezondheidszorg en € 275.000 versterking Bedrijfsvoering VGGM breed. De effecten loon-/prijscompensatie worden binnen de begroting gedekt. Voor de overige twee posten is geen dekking. Wij stellen u voor incidenteel € 765.000 in 2024 beschikbaar te stellen voor de gemeentelijke bijdrage VGGM. De structurele effecten worden meegenomen in de integrale afweging van de Programmabegroting 2024-2027.

Programma 4

Regio Foodvalley kaderbrief 2024
Op 23 februari 2023 heeft de raad kennisgenomen van de kaderbrief 2024-2027 van gemeenschappelijke regeling Regio Foodvalley (zaaknummer 362907). Hierbij is besloten geen wensen en bedenkingen kenbaar te maken aan de Regio en de meerkosten mee te nemen bij de besluitvorming over de voorjaarsbrief, zodat er een integrale afweging kan plaatsvinden. In het raadsvoorstel is aangegeven dat voor 2023 een bedrag van € 70.000 nog ongedekt was. Voor 2024 laat de kaderbrief een kostenstijging zien van € 432.000. De kostenstijging wordt verklaard door uitbreiding van de budgetten van de strategische agenda, versterking van de strategische slagkracht en prijsindexatie. Van het totaalbedrag aan kostenstijging is € 193.000 al gedekt in de begroting 2024, onder andere vanuit de opgenomen opgavemiddelen Landelijk gebied. Een bedrag van € 239.000 is ongedekt in 2024.
Wij stellen u voor incidenteel € 70.000 voor 2023 en incidenteel € 239.000 voor 2024 beschikbaar te stellen. De structurele effecten worden meegenomen in de integrale afweging van de Programmabegroting 2024-2027.

Programma 5

OddV uitvoeringsplan 2023
Het Uitvoeringsplan 2023 van de OddV is geraamd op € 6.730.000. Dit is € 797.000 hoger dan de beschikbare deelnemersbijdrage voor 2023 ad € 5.933.000. Voor een deel van de overschrijding zijn bestaande middelen beschikbaar. Het betreft specifieke projecten waarvoor vanuit gemeente Ede middelen beschikbaar zijn. De omvang hiervan is € 402.000. Voor € 220.000 betreft de stijging loon-/prijscompensatie welke wordt gedekt binnen de gemeentelijke begroting voor prijscompensatie. Het resterende bedrag van € 175.000 is toe te schrijven aan wijzigingen in de normen (input) of hoeveelheden (vraag). Deze afwijkingen ontstaan met name door het complexer worden van plannen, als gevolg van extra eisen vanuit wetgeving en/of voorwaarden vanuit het bestemmingsplan. Een voorbeeld hiervan is het uitvoeren van Aerius berekeningen om te toetsen of plannen voldoen aan de stikstofnormering. De ontbrekende dekking als gevolg van wijzigingen in normen en hoeveelheden (€175.000) kan worden gedekt door hogere baten leges omgevingsvergunningen. De ontwerpbegroting 2024 van de OddV was op het moment van opstellen van de voorjaarsbrief nog niet beschikbaar. De effecten hiervan worden meegenomen in de integrale afweging van de Programmabegroting 2024-2027.

Flexibele opvang- en woonconcepten voor specifieke doelgroepen
In het bestuursakkoord staat in het hoofdstuk ‘Een passende woning voor iedereen’, dat de gemeente Ede flexibel wil bouwen. Dat betekent dat gebouwen relatief makkelijk en goedkoop aangepast of zelfs verplaatst kunnen worden” (pagina 12 Bestuursakkoord 2022-2026). Met onder andere het realiseren van de Crisis Noodopvang is hieraan tot medio 2024 inhoud gegeven. De volgende stap in de huidige gespannen woningmarkt is het creëren van voldoende flexibele opvang- en woonconcepten voor specifieke doelgroepen. Dit krijgt langs twee lijnen vorm: I) flexwonen in bestaande panden en II) flexwonen op nieuwbouwlocaties. De kosten worden met name gevormd door projectleiding en inzet van vakdisciplines. Voorgesteld wordt de kosten te dekken vanuit de reserve Opvang en begeleiding specifieke doelgroepen. Wij stellen u voor incidenteel € 350.000 voor 2023 en € 250.000 voor 2024 beschikbaar te stellen en deze te dekken vanuit de reserve Opvang en begeleiding specifieke doelgroepen.

Gebiedsontwikkeling De Ginkel
Het gebiedsplan De Ginkel is in 2020 door de raad vastgesteld, in de hierop volgende instrumenten heeft de raad middelen beschikbaar gesteld ter dekking van het gebiedsplan. Inmiddels zijn de plannen binnen het gebied verder gespecificeerd en kan een inschatting worden gemaakt hoeveel de eenmalige investeringen en de projectkosten zullen zijn. In hoofdlijnen worden de volgende investeringen gedaan: aanleg wandelroutes; herontwikkeling gebiedsentree; herinrichting Airborneveld; herinrichting Natuurcentrum; herontwikkeling Houtwerf.
Voor deze investeringen van in totaal € 4.146.000 wordt gevraagd een krediet beschikbaar te stellen. Een gedeelte van de te investeren kosten, € 1.473.000, worden gedekt door derden. Het gevraagde netto krediet is daarmee € 2.673.000. De kapitaallasten worden gedekt door de in te stellen Reserve ‘De Ginkel’. Deze reserve wordt eenmalig gevoed vanuit de beschikbaar gestelde exploitatiemiddelen (€ 2,6 miljoen) waarmee de dekking van de kapitaallasten meerjarig is geregeld. Wij stellen u voor een krediet van € 2.673.000 beschikbaar te stellen; de reserve "De Ginkel" in te stellen ter dekking van de kapitaallasten en de reserve eenmalig te voeden met de beschikbaar gestelde exploitatiemiddelen (€ 2,6 miljoen).

Programma 7

Terrassen, van huur naar precariobelasting
Huurovereenkomsten met horecaondernemers zorgen al lange tijd voor veel onduidelijkheid en lastige situaties. Om meer duidelijkheid en gemak te bieden voor ondernemers, inclusief een betere rechtsbescherming, is per 1 januari 2023 de overstap gemaakt van huur naar precario (een vorm van belasting). Hiertoe heeft de raad op 10 november 2022 de hiervoor benodigde verordening Precariobelasting Ede 2023 vastgesteld (zaaknummer 331161). De overgang naar precario levert geen financieel voordeel op. We zien op basis van de afgelopen jaren echter dat de inkomsten structureel hoger zijn dan begroot. Het actualiseren van de begroting levert een structureel voordeel van € 30.000 op. De invoering van precario kost incidenteel € 5.000 in 2023. We stellen u voor het structurele voordeel en incidentele nadeel te verwerken in de begroting ten gunste van de algemene middelen.

Programma 8

Pilot alternatieve jaarwisseling
Tijdens de raadsvergadering van 11 mei 2023 heeft de raad besloten vooruitlopend op de voorjaarsbrief een incidentele dekking toe te kennen van € 80.000 vanuit de Algemene Reserve om tijdig te kunnen starten met de voorbereiding en uitvoering van een alternatieve viering van de jaarwisseling 2023-2024 (zaaknummer 379506).